|
|
7)Bilimsel Araştırmanın Türleri:Bilimsel araştırmaları çeşitli açılardan sınırlandırmak mümkündür.Araştırmanın sınıflandırılması konusunda bu alanda çalışanlar tarafından üzerinde anlaşılmış bir sınıflama yoktur.araştırmalar değişkenleri kontrol edebilme gücüne göre (betimsel-deneysel);yapıldıkları çevreye göre (labrotuar-saha)ve araştırma sonunda elde edilen bilginin düzeyine göre (temel-uygulamalı)(Kaptan,1998;Karasar,1999) sınıflandırılabilir.
Araştırmanın değişkenleri kontrol edebilme gücüne göre sınıflandırılmasında, araştırmalar deneysel ve betimsel araştırmalar olarak gruplandırılır.Deneysel araştırmalarda değişkenlerin kontrolü daha kolaydır.Çünkü bu araştırmalarda istenmeyen değişkenlerin deney ortamından çıkarılması,deney değişkeninin istenildiği gibi düzenlenmesi yapılabilmektedir.Fiziksel bilimlerde deneysel araştırmalar için laboratuar kullanılmaktadır. Sosyal bilimlerde,fiziksel bilimlerdeki gibi bir labrotuar ortamı her zaman mümkün değildir.
Bu nedenle sosyal bilimlerdeki deneysel araştırmalar doğal ortama çok benzeyen koşullarda yapılır ve değişkenler fiziksel bilimlerdeki kadar kolay kontrol edilemez.Örneğin,betimsel araştırmalar ise,değişkenlerin mevcut durumu inceleneceği gibi geçmişteki durumu da incelenebilir. Geçmişe dönük yapılan bu araştırmalara tarihi araştırmalar adı verilir. Betimsel araştırmalarda, değişkenlerin durumuna herhangi bir müdahalede bulunulmaz. Örneğin, belli bir yörede bulunan bitki incelenmesi; belli bir tür toprakta bulunan minerallerin incelenmesi ;Türkiye ‘de ilköğretim okullarının bölgelere göre dağılımının belirlenmesi; öğrenci başarısı ile sosyoekonomik düzey arasındaki ilişkinin araştırılması betimsel araştırmalara birer örnektir.
Araştırmalar yapıldıkları çevreye göre laboratuar ve saha araştırmaları olarak gruplandırılır. Aslında laboratuar araştırmaları deneysel, saha araştırmaları da betimsel araştırmalardır. Buradaki ayırımın ana noktası araştırmanın yapıldığı çevredir.Laboratuar araştırmaları kontrollü koşullarda; saha araştırmaları ise değişkenlerin doğal ortamında yürütülür.
Araştırmalar,araştırmada elde edilen bilginin düzeyine göre temel ve uygulamalı araştırmalar olarak gruplandırılır.Temel araştırmaların amacı,bilimsel kurumların doğru olup olmadığını test etmek kuram geliştirmeye katkıda bulunmaktır.Temel araştırmalar,bilimsel bilgiye yenilerini katmak amacıyla yapılırlar.Uygulamalı araştırmalar ise güncel sorulara çözüm bulmak amacını taşırlar.
Bir araştırma çeşitli açılardan yukarıdaki sınıflandırılmalardan her birine dahil olabilir. Örneğin,ilköğretim okullarındaki öğretmenlerin ders programlarının etkili olup olmadığı ve geliştirilmesi için neler yapılması gerektiği hakkındaki görüşlerini inceleyen bir araştırma yapılmak istensin.Bu araştırma,öğretmenlere okuttukları derslerin programın etkili olup olmadığına ve programların iyileştirilmesi gerekiyorsa bunun için neler yapılması gerektiğine ilişkin soruların bulunduğu bir anket uygulanmış olsun.Bu araştırmada inceleme konusu olan,öğretmenlerin ders programları hakkındaki görüşleri değişkeni,mevcut haliyle tanımlamaya çalışıldığından ve bu değişkeni kontrol etmek amacıyla bir etkinlik yapıldığından betimsel bir araştırmadır.Araştırmanın yapıldığı çevre, okullar olduğundan, yapıldığı çevreye göre survey araştırmadır. Bu araştırmanın sonunda elde edilecek bilgi, mevcut sorunların tanınmasını sağlayacak ve çözüm getirmek amacıyla kullanılacağından düzey bakımından uygulamalı araştırmadır. Çünkü araştırmanın sonunda elde edilen bilgi bir kuram geliştirmeye yönelik hizmet sağlamaktan çok, sorunları gidermeye bir hizmet sağlayacaktır.
Bilimsel araştırmaları yukarıdaki gibi çeşitli açılardan sınıflamak mümkün olabildiği gibi burada sözü edilmeyen başka sınıflamalar da vardır. Bilimin amacı var olan bilgiye yenilerini katmak ve bu bilgilere dayanarak doğayı kontrol etmek, insanların günlük yaşantıdaki sorunlara çözüm getirmektir. Bu nedenle bilimsel araştırmaları, araştırma sonucunda elde edilen bilginin düzeyine göre temel ve uygulamalı araştırmalar olarak sınıflandırmak bilimin amacına daha uygun düşmektir. Aşağıda temel ve uygulamalı araştırmalar daha ayrıntılı olarak açıklanmıştır.