|
|
5)Bilimsel Yöntemin Aşamaları; Bilimsel yöntemin yapısı yukarıda kısaca açıklandığı gibidir. Yanı, bir takım genelleme veya kurumlardan gözlene bilir.Denence çıkarılıp bunlar test edilir.Denenceler dogrulandıkça bunlardan genellemeler ve kuramlar oluşturur. Bu yapı cercevesinde bilimsel yontem bilimin süreç yanını oluşturur. Bu sürecin basamakları Jonh Dowey (Ertürk , 1986: Kaptan,1998;Karasal,1999)'in problem çözümlenme basamakları olarak problem çözme sürecidir ve aşağıda belirtilen aşamalardan oluşur:
(1)Güçlük yaratan bir durumu fark edilmesi: Bu aşamada araştırmacıı kendisni rahatsız eden bir durumla karşı karşıya ancak bu rahatsız edici durumla karşı karşıyadır. Ancak bu rahatsız edici durumu tam olarak tanımlayamamaktadır. Ve dolayısıyla ortadan kaldıramamaktadır.Güçlük yaratan bir durum vardır; Fakat problemin ne olacağı , güçlügün neden kaynaklandığı tamamlanamamıştır.
(2)Problemin Keşfedilip Tanımlanması: Bu basamakta araştırmacı güçlüğe yol açan durumla ilgili bazı gözlemler yapmış, bazı gözlemler yapmış,bazı veriler toplanıp ve problemin neden kaynaklandığını keşfetmiştir Bu aşama problemin tanımlandığı aşamadır.
(3)Problemin olası çözüm yolları (denenceleri) tanımlanması: Problem tanımlandıktan sonra bu aşamada problemin çözülmesi için muhtemel çözüm yollorı neler olduğunu belirlenir.
(4) Denenceleri dogrulayacak gözlemler ve deneylerin neler oldugunu saptamıştır.Denenceler, doğrudan doğruya gözlenip test edilemezler.Bu nedenle bir araştırmada bir denencenin doğru ola bilmesi için hangi olguların gözlenecegi belirlenir.
(5)Denencelerin test edilmesi:Bu aşamada olgular gözlenerek denencelerin doğru olup olmadığı ortaya konmaya çalışır.Böylece hangi denencelerin gözlenen olgular tutarı olduğhangilerin tutarsız oldugunu belirler.Bu aşama araştırmanın bizzat uygulamaya konulduğu aşamadır.
Günlük yaşantımızda problem çözme aşamalarını nasıl kullanacağımızı açıklayalım
Okuldan eve dönen Kerem, Müzik dinlemek amacıyla radyoyu açar. Radyodan bir ses gelmediğini fark eder(1.basamak:Güçlük yaratan bir durumun fark edilmesi ) ve problemin "radyonun ses çıkarmaması" olarak tanımlanır (2.basamak:problemin tanımlanması). Kerem, radyodan neden ses gelmediğini açıklayabilmek için bunun muhtemel sebeplerini belirler. Radyo elektrikle çalıştığından (1)fişi prize takılı olabilir;(2) elektrik sigortası arızalanmış olabilir;(3)elektrik kesilmiş olabilir;(4) kablolardan biri kopmuş olabilir; (5)radyo vericisinde bir sorun olabilir (3.Basamak:Denencelerin tanmlanması) Denenceler tanımlandıktan sonra, bunların her birinin doğru olması halinde hangi durumların gözlenebilmesi gerektiği saptar Birinci denencenin dogru olabilmesi için radyo fişinin prize takılı olmalı yada temas etmesi gerekir.İkinci denencenin doğruluğu test atmak için ise elektrik sigortasının arızalı olup olmadığını kontrol edilmeli. Elektriğin kesilmiş olabileceği denencesini test etmek için ise evdeki tüm lamba ve elektrikli cihazların çalışıp çalışmadığını test etmek gerekir.Kabloların kopmuş olup olmadığını anlamak için radyonun bağlantı kablolarını açılıp kontrol edilmeli;vericilerin bir arıza olup olmadığını kontrol etmek için de varsa evdeki ikinci bir radyonun çalışıp çalışmadığına;ya da komşulardaki radyoların çalışıp çalışmadığına bakılması gerekir.(4.basamak:denenceleri doğrulayacak gözlem ve deneylerin neler olduğunun saptanması.).Kerem,denencelerin doğrulayıcılarını saptadıktan sonra sıra ile bunları test eder.O halde birinci denence doğrulanmamıştır.Elektrik sigortasının arızalı olup olmadığını kontrol etmek için evdeki lambaların ve elektrikli araçların çalışıp çalışmadığına bakar ve hiçbir elektrikli aracın ve lambanın çalışmadığını görür.O halde üçüncü denence doğrulanmıştır ve radyondan ses gelmemesinin sebebi elektriklerin kesik olmasıdır.
yukarıdaki örnekte kerem,3.basamakta tüme varım yoluyla, yani gözlem ve geçmiş yaşantılarından edindiği deneyimlerle deneceler üretir.4.basamakta ise,3.basamakta ortaya attığı denencelerin doğru olup olmadıklarını nasıl test edeceğini düşünür.Yani,bu denecelerin doğru olması hangi olgu yada olguların gözlenmesine bağlıdır?Denencelerin doğrulayıcılarını saptarken de tümden gelimi kullanılır.5.basamakta denenceleri test ederken kullandığı yöntem ise,tümdengelimdir.Görüldüğü gibi,bilimsel yöntem tümden gelim ile tüme varımın kullanıldığı bir yol izlemektedir.